مشخصه ی شفاف ببب اصلی این بیماران مشکوک بودن و بدگمانی آنان است. این افراد بسیار خشمگین، متعصب  می باشند و خیلی فوری واکنش نشان می دهند. از نظر آنان دیگران مسئول بدگمانی هایشان هستند. اگر فرد مبتلا به این اختلال بتواند زندگی روزمره خود را پیش ببرد، زندگی محدود و منزوی دارد. این افراد به همسرشان بسیار سوء ظن دارند ولی هیچ مدرک و دلیل قاطعی برای این شک ها وجود ندارد. افراد پارانوئید مدام در این فکر هستند که دیگران میخواهند از آنان سو استفاده کنند، بنابر این می توان گفت به هیچکس اعتماد ندارند.

ملاک های تشخیصی اختلال شخصیت پارانوئید

الف. بی اعتمادی و سوء ظن فراگیر به دیگران به گونه ای که انگیزه های آنها به صورت بدخواهانه سو تعبیر می شود، در اوایل بزرگسالی شروع می شود و در زمینه های مختلف وجود دارد، به طوری که با چهار یا تعداد بیشتری از موارد زیر نمایان می شود:

• سوء ظن، بدون مبنای کافی، که دیگران او را استثمار می کنند، به او آسیب می رسانند، یا وی را فریبمی دهند.
• نگران تردیدهای ناموجه در مورد وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان یا همکاران است.
• مایل نیست اسرار خود را با دیگران در میان بگذارد که دلیل آنترس بی جا در این باره است که از اطلاعات به صورت بدخواهانه علیه او استفاده خواهد شد.
• از اظهارات محبت آمیز یا وقایع خوشایند معانی پنهان تهدید آمیز یا تحقیر کننده برداشت می کند.
• همواره به دیگران کینهمی ورزد (یعنی، بی حرمتی ها، توهین ها یا تحقیرهای دیگران را نمی بخشد).
• حملاتی را به شخصیتیا اعتبار خود احساس می کند که برای دیگران مشهود نیستند و به سرعت با عصبانیت واکنش نشان می دهد یا حمله متقابل می کند.
• سوءظن های مکرر در مورد وفاداری همسر یا شریک جنسی بدون توجیه دارد.

ب. منحصرا در دوره اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی همراه با ویژگی های روان پریشی، یا اختلال روان پریشی دیگر اتفاق نیفتد و به دلیل تأثیرات فیزیولوژیکی بیماری جسمانی دیگر نیست.

ویژگی های تشخیصی اختلال شخصیت پارانوئید

ویژگی اصلی اختلال شخصیت پارانوئید الگوی بی اعتمادی و سوءظن فراگیر به دیگران است جوری که انگیزه های آنها به صورت بدخواهانه برداشت می شود. این الگو از اوایل بزرگسالی در موقعیت های مختلف وجود دارد.

ملاک الف. افراد مبتلا به این اختلال خیال می کنند که دیگران از آنها سو استفاده خواهند کرد، به آن ها صدمه خواهند زد، یا آنها را فریب می دهند، اگرچه دلیل و مدرکی برای تایید این انتظار وجود نداشته باشد .آن ها بر پایه شواهد اندک یا بدون هیچ دلیلی گمان می کنند که دیگران علیه آنها توطئه چینی میکنند که عمیقا و به طرز جبران ناپذیری توسط فرد یا افراد دیگر عمیقا صدمه دیده اند، حتی زمانی که دلیل عینی برای این وجود نداشته باشد.

1 .آنها در مورد وفادارییا قابلیت اطمینان به دوستان و همکاران خود، که اقدامات آنها برای شواهدی از نیت و قصد های خصمانه دقیقا بررسی می شوند، نگران تردیدهای ناموجه هستند

2 .هرگونه تصور انحراف از قابل اعتماد بودن یا وفاداری، فرض های اساسی آنها را تأیید می کند. وقتی دوست یا همکاری وفاداری نشان می دهد که نمی توانند به آن اعتماد کرده یا آن را باورکنند، شگفت زده می شوند. اگر به درد سر بیفتند، انتظار دارند که دوستان و همکاران به آنها حمله کرده یا آنها را نادیده بگیرند

      3 .افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به دلیل ترس، مایل نیستند اسرار خود را با دیگران در میان بگذارند یا با آنها صمیمی شوند، زیرا فکر می کنند از اطلاعاتی که در   میان می گذارند ممکن است برعلیه خودشان استفاده شود . امکان دارد آنها از پاسخ دادن به سؤال های شخصی خودداری کنند، و بگویند که این اطلاعات به کسی مربوط نیست.

4. آنها از اظهارات محبت آمیز یا وقایع خوشایند معانی پنهان تحقیرآمیز یا تهدیدکننده برداشت می کنند. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به این اختلال، ممکن است اشتباه صادقانه یک فروشنده را به صورت تلاشی عمدی برای کلاهبرداری سوء تعبیر کند، یا شوخی اتفاقی یک همکار را به صورت حمله ای جدی به شخصیت خود برداشت کند. تحسين ها اغلبسوء تعبیر می شوند.
5. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت دائما به دیگران کینهمی ورزند و تمایل ندارند بی حرمتی ها، توهین هایا تحقیرهایی را که فکر میکنند دیگران به آنها کرده اند، ببخشند. بی حرمتی های جزئی، منجر به خصومت زیاد می شود و احساسات خصمانه به مدت طولانی ادامه می یابند.
6. از آنجا که آنها همواره نسبت به مقاصد زیان بار دیگران هوشیار هستند، اغلب احساس می کنند شخصیت یا اعتبار آنها مورد حمله قرار گرفته یا به طریق دیگری به آنها توهین شده است. آنها فورأ حمله متقابل می کنند و به توهین هایی که احساس کرده اند، با عصبانیت واکنش نشان می دهند.
7. فراد مبتلا به این اختلال ممکن است به صورت بیمارگونحسود باشند، اغلب بدون توجیه مناسب، مشکوک می شوند که همسر آنها بی وفاست . ممکن است آنها برای تأیید کردن عقاید حسادت خود، «شواهد» پیش پا افتاده و اتفاقی گردآوری می کنند. آنها می خواهند روابط صمیمانه را کاملا کنترل کنند و بر آن تسلط داشته باشند تا از اینکه به آنها خیانت شود اجتناب ورزند و ممکن است همواره درباره محل ها، اعمال، مقاصد و وفاداری همسر خود سوال کنند و آن را به چالش بطلبند.   ملاک ب: منحصرا در دوره اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی همراه با ویژگی های روان پریشی، یا اختلال روان پریشی دیگر اتفاق نیفتد و به دلیل تأثیرات فیزیولوژیکی بیماری جسمانی دیگر نیست

ویژگی های مرتبط با تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید

کنار آمدن با افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید اغلب دشوار است و اغلب آنها در مورد روابط صمیمی دچار مشکل هستند. سوء ظن و خصومت نامناسب آنها ممکن است به صورت جر و بحث های آشکار، شکایت های مکرر، یا با کناره گیری ظاهرا خصمانه ابراز شود. از آنجا که آنها در برابر تهدیدات احتمالی بیش از حد مراقب هستند، ممکن است به صورت دفاعی، مرموز یا موذیانه عمل کنند و به نظر برسد که سرد و فاقد احساس عطوفت هستند. اگرچه احتمال دارد آنها بی طرف، منطقی و بی احساس به نظر برسند، اما اغلب دامنه ای از عاطفه ناپایدار، همراه با اظهارات خصمانه، لجوج، و نیشدار را آشکار می سازند.

ماهیت ستیزه جو و مشکوک آنها می تواند واکنش خصمانه را در دیگران ایجاد کند، که این خود انتظارات اصلی آنها را تأیید می کند. چون افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به دیگران اعتماد ندارند، نیاز مفرط دارند که خودبسنده باشند و احساس استقلال نیرومند کنند. آنها همچنین باید کنترل زیادی بر محیط اطراف خود داشته باشند. آنها اغلب سفت و سخت هستند، از دیگران عیب جویی و انتقاد می کنند و قادر به مشارکت نیستند، اگرچه در پذیرش انتقاد از خودشان مشکل زیادی دارند. . آنها دیگران را به خاطر نقطه ضعف های خودشان سرزنش می کنند. زیرا آنها در پاسخ به تهدیدهایی که پیرامون خودشان احساس می کنند فورا حمله متقابل می کنند، ممکن است اهل دعوا باشند و اغلب درگیر نزاع های قانونی شوند. افراد مبتلا به این اختلال جویای تأیید شدن عقاید منفی پیش پنداشته خود در مورد افراد یا موقعیت هایی هستند که با آنها روبرو می شوند و انگیزه های بدخواهانه خود را که نتیجه ترس های خودشان هستند، به دیگران نسبت می دهند.

امکان دارد که آنها خیال پردازی های بزرگ منشانه پنهان و غیر واقعی خود را نشان دهند، اغلب با موضوعات قدرت و مرتبه دمساز هستند و تمایل به تشکیل پندارهای قالبی منفی از دیگران دارند، به ویژه از آن گروه هایی که با گروه خودشان تفاوت دارند. آنها که مجذوب تدوین های ساده از دنیا هستند، اغلب در موقعیت های مبهم احتیاط به خرج می دهند. احتمال دارد آنها متعصبپنداشته شوند و با دیگران که در نظام های اعتقادی پارانوئید آنها مشترک هستند، «فرقه ها» یا گروه هایی که اتحاد محکمی دارند، تشکیل دهند.

افراد مبتلا به این اختلال، مخصوصا در پاسخ به استرس، ممکن است دوره های روان پریشی بسیار کوتاه را که چند دقیقه تا چند ساعت ادامه می یابند، تجربه کنند. در برخی موارد، اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است به صورت پیشایند پیش مرضی اختلال هذیانی یا اسکیزوفرنی به نظر برسد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است دچار اختلال افسردگی اساسی شوند و در معرض خطر بیشتر برای آگورافوبیا و اختلال وسواس فکری- عملی قرار داشته باشند. اختلالات مربوط به مصرف الکل و مواد دیگر اغلب شایع است. به نظر می رسد که شایع ترین اختلالات شخصیت همزمان اسکیزوتایپی، اسکیزوئید، خودشیفته، دوری جو، و مرزی باشند.

شکل گیری و روند اختلال شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است اولین بار در دوران کودکی و نوجوانی همراه با اضطراب اجتماعی، گوشه گیری، روابط نامناسب با همسالان، افکار و زبان عجیب و غریب، پیشرفت کم در مدرسه، حساسیت مفرط، و خیال پردازی های نامتعارف آشکار شود. این کودکان ممکن است «عجیب و غریب» یا «غیرعادی» به نظر برسند و مایه سر به سر گذاشتن دیگران شوند. به نظر می رسد که این اختلال بیشتر در مردان تشخیص داده می شود.